Vandaag is het Nationale Boomfeestdag. Daarom vandaag aandacht voor bomen die in het water groeien, de mangrovebossen. In Nederland zijn we er niet erg bekend mee, bossen die in het water groeien. Toch zijn voor het grootste gedeelte van de rest van de wereld mangrovebossen heel belangrijk. Mangrovebossen zijn speciale bossen die groeien op de kust. Bij vloed staan de bomen met hun wortels in het zoute water, bij eb staan ze droog. Mangrovebomen zijn de enige bomen die we kennen die in het zoute water kunnen groeien.
Groeien op rottend materiaal
De bodem van een mangrovebos is een mengsel van allerlei rottend materiaal. Dit geeft zwavel af en verbruikt zuurstof waardoor de bodem geen prettig leefklimaat is. De verschillende typen mangrovebomen hebben zich daar op verschillende manier op aangepast. Zo is er het geslacht Rhizophora, de boom die bekend is omdat hij steltwortels heeft die hem een bijzonder uiterlijk geven. De hoge wortels geven de boom houvast en dienen als ademhalingsorgaan voor het wortelstelsel. De Rhizophora groeit vooral in de lage en natte regionen van het kustgebied.
Hogerop, op grond die alleen bij hoog water nat wordt groeit vaak Avicennia, een boom met wortels die vlak onder de oppervlakte liggen en op talloze plaatsen potloodachtige, decimeterhoge luchtworteltjes omhoog steken. Deze uitstulpingen zijn als een soort snorkels voor de boom.
Zoute cellen
Naast dat de wortels bijzonder zijn aangepast zijn de cellen van de boom ook goed aangepast aan het zoute water waar hij in staat. In de natuur wordt namelijk altijd gestreefd naar evenwicht; lucht stroomt van hoge druk naar lage druk, water stroomt van hoge gebieden naar lage gebieden en zoutwater stroomt van hoge concentraties naar lage concentraties. Ook in organismen zien we dat er een evenwicht nagestreefd wordt. In een organisme is zelden een hoge concentratie zout aanwezig. Op moment dat mensen of dieren te weinig drinken, wordt de concentratie zout in hun cellen te hoog en dus wordt er water uit de cellen ontrokken om het evenwicht te herstellen. Daar gaan de cellen bij veel te weinig water kapot van en het organisme loopt schade op. Op moment dat de zout concentratie buiten de cellen omlaag gaat, gaat de cel water opnemen om het evenwicht te herstellen. Ook hier kan de cel in doorschieten als er teveel water wordt gedronken. Je krijgt dan een watervergiftiging.
Mangrovebomen hebben ditzelfde probleem. In hun cellen is een bepaalde zoutconcentratie aanwezig. Als het vloed is is de concentratie zout buiten de cellen vele malen hoger, waardoor de cellen veel water uitscheiden. Als het dan weer eb wordt, is dit zoutgehalte in de cellen veel te hoog en zouden de bomen uitdrogen. Gelukkig hebben de bomen hiervoor een speciaal trucje ontwikkeld. Ze hebben klieren die zout uitscheiden, zodat de cellen niet uitdrogen.
Waarom niet in Nederland?
In Nederland vinden we geen mangrovebossen. Dit komt omdat mangrovebossen een hele lage hellingshoek naar de kust toe nodig hebben. Een stijging van 1 m over 1 km naar de kust toe is al te veel. In Nederland is dat vaak veel meer. Daarom hebben wij geen mangrovebossen maar dijken en duinen als landbescherming.